Kultura mniejszości – obcy element czy część kultury Polski?
W październiku 2016 r. przedstawiciele Żydowskiego Stowarzyszenia Czulent wzięli udział w Kongresie Kultury. Nasza organizacja została moderatorem debaty pt. „Kultura mniejszości – obcy element czy część kultury Polski?”. Do dyskusji zaprosiliśmy przedstawicieli społeczności romskiej i łemkowskiej.
Punktem wyjścia do dyskusji była świadomość, iż historyczne dziedzictwo naszego kraju i obecna kultura nie są homogeniczne. Nie są także wytworem jednej nacji. Możemy być dumni z odkryć Mikołaja Kopernika, badań Ludwika Hirszfelda, wynalazków Karola Pollaka czy hollywoodzkiej kariery Poli Negri. Kultura mniejszości cieszy się w Polsce dużym zainteresowaniem – organizowane są festiwale, wzrasta liczba organizacji przeprowadzających warsztaty, mające na celu propagowanie kultury i tradycji danych grup. Coraz częściej młodzież angażuje się w projekty edukacyjne, rewitalizując pamięć o „innych”. Jest to o tyle problematyczne, gdyż dokonuje tego grupa większościowa wobec grupy mniejszościowej – wykluczająca wobec wykluczonych. Działania te raczej interpretują kulturę i dziedzictwo mniejszości, niż przekazują obiektywną wiedzę.
Narracja ta z reguły koncentruje się na barwnej i „obcej” kulturze mniejszościowej, nie na kulturach mniejszości jako części dziedzictwa Polski. Słowa „Żyd” i „Cygan” stanowią w Polsce „abstrakcyjny symbol ujemny”, rodzaj określenia pejoratywnego, ukierunkowującego bądź przenoszącego agresję. Ostatnio dołączyły do tego słowa takie jak: „gender”, „multikulti” i „wielokulturowość”. Jeden z głównych polskich polityków stwierdził, że zamach w Nicei jest „konsekwencją polityki multikulti”.
Jak zauważa D. LaCapra doświadczenie jest zasadniczą kwestią w studiach nad mniejszościami, ale istnieje zagrożenie, że stanie się ono pustym hasłem i doprowadzi do odzyskiwania utraconych głosów poprzez „projekcyjne identyfikacje i podkładanie głosu”. Czy społeczeństwo w Polsce dojrzało do tego, aby mniejszości mogły być traktowane jako element całościowego pejzażu kulturowego Polski? Czy wciąż jest tak, jak w publikacji Ministerstwa Spraw Zagranicznych i IPN, wydanej z okazji Światowych Dni Młodzieży pt. „1050 lat. Przewodnik po historii Polski 966-2016”, w której czytamy m.in., że “liczne mniejszości narodowe były jednym z najważniejszych problemów Rzeczypospolitej”?
Kongres odbył się w Warszawie 7-9 października 2016 r., w Pałacu Kultury i Nauki.
